Cinsel birliktelik esnasında ağrı ya da acı yaşanması, kadınların %20’sinin yakındığı bir durum olup tıpta “disparoni” olarak adlandırılır. İlişki sırasında ağrıyı tanımlamada kullanılan disparoni hakkında merak ettiğiniz detaylar bu yazımızda:

Disparoni Nedir?

1874 yılında Barnes’in literatüre kazandırmış olduğu disparoni olarak ifade edilen durum, kadınların cinsel birliktelik yaşamaya başlamalarının ardından herhangi bir zamanda ortaya çıkabilen, penisin vajinaya girdiği (penetrasyon) ya da cinsel birliktelik devam ederken kadının “karın ve kasık bölgelerinde ağrı, acı, yırtılma, basınç veyahut yanma” olarak tanımlayabileceği şikâyetlerden yakınmasına neden olan bir semptomdur. Disparoni, ağırlıkla vajina bölgesinde, klitorise yakın alanlarda, kasıklarda veya iç ve dış dudakta belirir ve “kronik/tekrarlayan urogenital ağrı” olarak ifade edilir.

Cinsel birliktelik yaşayan her yaştaki kadında görülmesine karşın 18 ila 29 yaş aralığındaki kadınların, postmenopozal kadınlara kıyasla ilişki sırasında daha çok ağrı çektiğinden yakındıkları görülür. Diğer bir ifadeyle 20’li yaşlarındaki bir kadının cinsel birlikteliğe bağlı hissettiği ağrılar ile 40’lı yaşlarındaki bir kadının benzer durumlarda yaşadığı ağrı eş değer değildir ve bu nedenle disparoninin alt sendrom tanımları yapılmıştır.

Çeşitleri

Disparoni, temel olarak 2’ye ayrılır: primer (birincil) ve sekonder (ikincil) form. Primer formda ağrı, penetrasyonun gerçekleşmesi esnasında ya da gerçekleşmesinden önce ve ilk deneyimden itibaren vardır. Sekonder formda ise ağrı şikâyeti, penetrasyon anında değil, daha sonra ortaya çıkar ve her zaman ilk deneyimden itibaren görülmez. Ağrının her ilişkide olması komplet, kimi durumlarda ya da eşlerde ortaya çıkması ise koşulsal form olarak tanımlanır.

Tanı

Kadının cinsel birliktelik esnasında ya da sonrasında tekrarlayan ağrılara maruz kalması, bu ağrı ya da acının cinsel birlikteliği sekteye uğratması ve bilinen herhangi bir nedene (ilaç kullanımı gibi) bağlı olmaması söz konusuysa bir jinekoloğa zaman kaybetmeden başvurması gerekir. Disparoni’nin altında yatan sebep basit olabileceği gibi yaşanan ağrılar ciddi hastalıkların dışa vurumu da olabilir.

Hem cinsel yaşamı hem de cinsellik dışı faaliyetleri olumsuz yönde etkileyen disparoninin tanısını koymak, geçerli deneysel ya da teorik yollar olmadığından zorlayıcı olabilir ve zaman alabilir. Bu durumun bir diğer sebebi de cinsel yaşam hakkında konuşmanın bir tabu olarak görülmeye devam etmesidir. Bu nedenlerle jinekolojik muayene ardından cinsel terapistlerden de yardım alınır. İlişki sırasında ağrı, ilişki sonrası ağrı, ilişkiden sonra karın ağrısı ve ilişkiden sonra kasık ağrısı, acı, yanma vb. şikâyetleri olan kadınların ‘‘anılan sebepler nedeniyle’’ yaklaşık %40’ına kesin tanı konulamamaktadır. Enfeksiyona bağlı (genital herpes, kandidiazis vb.) gelişen akut genital ağrıların tanısı, kronik ağrılara kıyasla daha rahatlıkla konulabilir.

Cinsel İlişki Sırasında Ağrı Nedenleri

Yakınılan şikâyet vajinanın giriş bölgesindeyse yüzeysel, karın bölgesine doğru (daha derinlerde) ise derin disparoni söz konusudur.

Yüzeysel disparoni neden kaynaklanır?

• Cinsel birliktelik öncesi kadının yeterince uyarılmaması (vajinanın kuru olması),
• Genital enfeksiyonlara bağlı olarak vajinanın uyarılamaması,
• Kızlık zarıyla ilgili sorunlar (Zarın esnek olmaması gibi),
• Menopoz dönemiyle birlikte esnekliğini kaybeden dokular.

Derin disparoni neden kaynaklanır?

• Vajina duvarının sarkmasının yol açtığı gerilme,
• Vajinal enfeksiyonlar,
• Vajinadaki kitleler, tümörler,
• Vajinadaki cilt hastalıkları,
• Vajinaya yapılan cerrahi müdahaleler sonrası yaşanan değişiklikler,
• Radyoterapi ardından bölgede yaşanan değişiklikler,
• Doğuma bağlı anormallikler,
• Rahim içi araç kullanımı,
• Kimyasallarla yapılan vajina temizliği, sentetik külot ya da prezervatif kullanımı sonrası gelişen alerjik reaksiyonlar.

Disparoni’ye ayrıca pelvik enfeksiyonlar ve kırıklar, sindirim sistemi hastalıkları, idrar yolu hastalıkları ve psikolojik hastalıklar (korku, travma, ilgiden yoksunluk, güvensizlik, doğum sonrası depresyon vb.) da neden olmaktadır. Özetle, ilişki sırasında ağrı, anatomik ve biyolojik nedenlerle olduğu gibi sosyolojik ya da psikolojik nedenlerle de ortaya çıkabilir. Geçmişte disparoninin daha çok organik nedenlerle ortaya çıktığı düşünülürken,  zaman içerisinde yapılan araştırmalar göstermiştir ki psikolojik nedenler bu semptomun görülmesinde daha ön plandadır.

Cinsel İlişki Sonrası Ağrı Nedenleri

Kimi kadınların jinekolojik muayenelerinde cinsel ilişki sonrası ağrı ve acıdan bahsettiği görülür. İlişkiden sonra karın ağrısı ya da ilişkiden sonra kasık ağrısı gibi ağrıların altında birden fazla etmen yatıyor olabilir. Eğik rahim, geçirilmiş enfeksiyon ya da iltihaplı rahatsızlıklar, ilişki pozisyonu, pelvik ya da yumurtalık kisti, miyomlar, endometriozis, orgazm sırasındaki kasılmalar, gaz sıkışması, duygular ve vajinal kuruluk bu etmenler arasındadır. Sırasıyla bu etmenlere kısaca değinecek olursak:

• Eğik rahim: Rahmin geriye doğru eğikliğine ek uterusu bu şekilde tutan yara izinin itilip çekilmeye maruz kalması ilişkiden sonra ağrıya neden olabilir.
• Enfeksiyon ya da iltihap geçmişi: Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonun yumurtalıklara yayılması söz konusuysa kişi ilişki yaşamadığı anlarda hiçbir ağrıdan yakınmazken ilişkiden sonra karın ağrısı yaşayabilir.
• Pozisyon: Bazı cinsel ilişki pozisyonlarının ilişki sonrası ağrıya yol açtığı bilinir.
• Kistler ve miyomlar: Yumurtalıklardaki ya da pelvik’teki kistler ile iyi huylu tümör olarak adlandırılan miyomlarilişkiden sonra karın ağrısına ya da ilişkiden sonra kasık ağrısına sebebiyet verebilirler.
• Endometriozis: Rahim astarının dışa doğru büyümesi, endometriozis, ilişki esnasında olduğu gibi ilişki sonrası ağrıya da sıklıkla neden olabilir.
• Kasılmalar: Orgazm esnasında pelvik kasların kasılması, karın ve kasık bölgesinde ilişki sonrası ağrı yapabilir. Altta yatan başka etmenler varsa kasılmaların şiddeti ile yaşanan ağrı doğru oranda artar.
• Gaz sıkışması: Cinsel ilişki esnasında vajinaya ya da anüse itilen hava gaz sıkışmasına, bu sıkışma da ilişkiden sonra karın ağrısına yol açabilir.
• Duyusal tepki: Cinsel ilişki esnasındaki kaygı, utanç vb. olumsuz duygular, ilişkiden sonra ağrıya neden olabilir.
• Vajinanın kuru olması: Ön sevişme süresinin kısalığı ya da başka rahatsızlıkların tetiklediği vajinal kuruluk, ilişkiden sonra kasık ağrısına sebep olabilir.

Disparoni Tedavisi

Kadının cinsel birliktelik esnasında yaşadığı ağrı, öz güven kaybına ve eşler arası ilişkiyi bozarak daha büyük sorunlara yol açması sebebiyle tedavi edilmesi gereken bir semptomdur.

Öncelikle belirtmek gerekir ki çok sistemli, heterojen ve çok faktörlü bir rahatsızlık olması dolayısıyla disparoninin standart bir tedavisi bulunmaz. Bu nedenle doğru tedavi kararının verilebilmesi için hangi tip (yüzeysel/derin) disparoni yaşandığı ortaya konmalı, kadının hikâyesi araştırılmalıdır.

Tedavi kapsamında öncelikli amaç, organik nedenlerin dışlanmasıdır. Daha sonra hastaya cerrahi uygulama, çift terapisi, dinamik psikoterapi, topikal uygulama vb. pek çok tedavi seçeneğinden en uygunu uygulanır. Derin disparoni söz konusuysa ve hasta uygulanan tedavilere cevap vermiyorsa laporoskopi ile pelvik’teki endometrizis odakları, kist ve miyom gibi ağrıya sebep olan oluşumları tedavi etme yoluna da gidilir.

Uygun tedavi yönteminin belirlenmesiyle disparoninin tedavisi mümkün olsa da uygulanan tedavilerden %100 sonuç alınmadığı da görülür ve tedavi görmeden şikâyetlerin ortadan kalktığı hastalar da mevcuttur.

Pek çok ülkede toplumsal değerlerin ilişki sonrası ağrı, ilişki sırasında ağrı, ilişkiden sonra karın ağrısı veya ilişkiden sonra kasık ağrısının dile getirilmesini engellemesi ve doktorların hastalarına yaklaşım konusundaki eksiklikleri, tedaviyi güçleştiren etmenler arasında ön sıradadır.